Từ lâu, du lịch cộng đồng đã trở thành thế mạnh, tạo sinh kế bền vững cho người dân, là thương hiệu thu hút nhiều du khách trong nước và quốc tế đến với Hòa Bình.

Sự hình thành các bản làng du lịch cộng đồng (DLCĐ) là một trong những yếu tố quan trọng giúp Khu du lịch hồ Hòa Bình trở thành điểm đến hấp dẫn du khách, góp phần bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, bảo vệ môi trường sinh thái, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo việc làm, nâng cao trình độ dân trí và thu nhập cho người dân địa phương. 

Khu du lịch hồ Hòa Bình nằm trong Hồ Hòa Bình có diện tích mặt nước khoảng 9.000 ha, dung tích khoảng 9,45 tỷ m3 nước, có 47 đảo lớn nhỏ. Trên hồ có những vịnh nước thu nhỏ trong xanh, hai là những cánh rừng bạt ngàn xen lẫn những bản làng dân tộc còn nguyên bản sắc. Đây chính là các điều kiện để phát triển nhiều loại hình du lịch trong đó có loại hình du lịch cộng đồng.

Trong hành trình khám phá của mình, tùy theo nhu cầu, sở thích và quỹ thời gian mà du khách có thể lựa chọn cho mình lịch trình phù hợp để khám phá các điểm khác nhau. 

Trước tiên, nếu chọn điểm xuất phát từ thành phố Hòa Bình, du khách có thể đi qua bờ trái sông Đà, ngược lên Đà Bắc để thăm xóm Ké, thuộc xã Hiền Lương. Đây là một điểm du lịch nằm trong vịnh Hiền Lương thơ mộng, nơi sinh sống của trên 110 hộ dân tộc Mường còn lưu giữ được bản sắc văn hóa. Du khách có thể ngủ qua đêm tại ngôi nhà sàn và trải nghiệm các hoạt động thú vị như tắm suối, bơi bẻ mảng, chèo thuyền Kayak ngằm hồ, thăm các trang trại cá lồng, thăm đền Đôi Cô.

Du khách chèo thuyền Kayak điểm du lịch cộng đồng Đá Bia

Điểm tiếp theo du khách có thể  khám phá điểm du lịch cộng đồng Đá Bia thuộc xóm Đức Phong, xã Tiền Phong, huyện Đà Bắc. Đây là một địa điểm rất lý tưởng cho du khách muốn thư giãn, khám phá và trải nghiệm cuộc sống của người vùng cao nói chung và người Mường Ao Tá nói riêng. Du khách có thể cảm nhận được không khí trong lành, mát mẻ của núi rừng và trải nghiệm các hoạt động đạp xe đạp, đi bộ thăm bản, tắm hồ, leo núi Đá Bia với độ cao 250m để ngắm toàn cảnh khu Đá Bia và một phần lòng hồ Hòa Bình. Du khách sẽ được phục vụ ăn nghỉ tại nhà dân, xem biểu diễn văn nghệ. Ngoài ra, du khách còn bị thu hút bởi một sản phẩm du lịch gợi trí tò mò, đó là "quán tự giác", hình thức mua bán, trao đổi giống siêu thị của người Mường Ao Tá đã có từ trước đây. Đây du lịch cộng đồng Đá Bia đã được nhận giải thưởng du lịch cộng đồng Asian năm 2018.

Tiếp theo du khách có thể đến điểm du lịch cộng đồng Mó Hém, xóm Đoàn Kết, xã Tiền Phong, huyện Đà Bắc. Xóm có 28 hộ dân tộc Mường còn giữ được nguyên bản sắc văn hóa và phong tục tập quán truyền thống. Đây là nơi có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, là sự kết hợp hoàn hảo giữa mây, trời, rừng núi và hồ nước cho du khách đến thăm quan, nghỉ ngơi thư giãn.

Tạm biệt Điểm du lịch cộng đồng Mó Hém du khách có thể thăm xóm Ngòi, bên vịnh Ngòi Hòa, thuộc xã Suối Hoa, huyện Tân lạc nơi có khoảng 90 hộ dân là người dân tộc Mường. Đến đây du khách được tìm hiểu đời sống văn hóa người Mường trong những nếp nhà sàn với những phong tục tập quán cổ xưa còn được lưu giữ, cùng với những âm thanh vang vọng của tiếng chiêng, điệu múa sênh tiền, diễn xướng Mo Mường…; có thể tổ chức các chương trình team buiding, incentive, trekking, câu cá, đua bè mảng, chèo thuyền; đi rừng đào sâm cau..., leo núi khám phá thắng cảnh Quốc gia động Hoa Tiên. Từ đây du khách có thể sang điểm du lịch cộng đồng xóm Tiện, xã Thung Nai, huyện Cao Phong để tìm hiểu phong tục tập quán, bản sắc văn hóa và trải nghiệm cuộc sống cùng với bà con người dân tộc Mường.

Một điểm du lịch cộng đồng đặc sắc hấp dẫn trên Khu du lịch hồ Hòa Bình là Xóm Sưng thuộc xã Cao Sơn, huyện Đà Bắc. Xóm Sưng có vị trí đắc địa, phía sau lưng là dải núi Biều hùng vĩ, phía trước là cánh đồng bậc thang uốn lượn trải dài theo sườn đồi tạo nên một bức tranh phong cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp. Xóm Sưng là nơi cư trú của người Dao với hơn 70 hộ dân. Nơi đây còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống của người Dao Tiền. Hiện tại, người dân đã cung cấp các dịch vụ du lịch, ngủ cộng đồng phục vụ khách du lịch trong nước và quốc tế. 

Xóm Sưng nhìn từ trên cao

Trong quá trình phục hồi du lịch, công tác phòng chống dịch COVID-19, bảo vệ “vùng xanh” luôn được tỉnh Hòa Bình đặc biệt chú trọng. Từ cấp Tỉnh đến các địa phương đồng loạt vào cuộc thực hiện kiểm soát, kiểm tra công tác phòng chống dịch ở những khu, điểm du lịch, hộ gia đình, vừa đảm bảo an toàn phòng chống dịch vừa tạo điều kiện phát triển kinh tế cho người dân. Tùy theo nhu cầu, sở thích và quỹ thời gian, du khách có thể lựa chọn lịch trình phù hợp để khám phá các điểm DLCĐ khác nhau từ 01 - 03 ngày. Du khách sẽ có cơ hội tận hưởng những cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp và không gian văn hóa bản địa không phải nơi nào cũng có.